2025 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nü periferik bağışıklık toleransı alanındaki keşiflerinden dolayı bilim insanları Mary Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi kazandı.
İsveç’in başkenti Stockholm’de Avrupa’nın en prestijli tıp üniversitelerinden Karolinska Enstitüsü’ne bağlı Nobel Komitesi, 2025 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nün sahiplerini açıkladı. Karolinska Enstitüsü Nobel Komitesi Genel Sekreteri Thomas Perlmann düzenlenen basın toplantısında, "Komite, bugün 2025 Noel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nün periferik bağışıklık toleransı alanındaki keşiflerinden dolayı Mary Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi tarafından paylaşılmasına karar vermiştir" dedi.
"Bu yılki ödül, tehlike arz eden T-hücrelerinin nasıl denetim altında tutulduğunu ortaya koyan keşfi konu alıyor"
Bilim insanlarının keşfine ilişkin detay veren Nobel Komitesi Üyesi ve Karolinska Enstitüsü Romatoloji Profesörü Marie Wahren-Herlenius, "Bu yılki Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü, bağışıklık sistemimizi nasıl kontrol altında tuttuğumuz ve böylece her türden mikrop ile savaşırken aynı anda otoimmün hastalıklardan nasıl kaçınabildiğimiz konusuyla ilgilidir" değerlendirmesinde bulundu.
Wahren-Herlenius, "Devamlı bir şekilde sayısız mikrop türüne maruz kalıyoruz ve bağışıklık sistemimiz bizi onlara karşı müdafaa etmek için gelişmiş durumda. Bağışıklık sistemimizde, mevcut ve gelecekte ortaya çıkabilecek tüm farklı mikrop çeşitlerini tanıyabilmek için özel hücreler devreye giriyor ve bunlara "T hücreleri" deniliyor. Enfeksiyonlarla savaşmamıza yardımcı olan ve onlar olmadan uzun yaşayamayacağımız bu T hücrelerinin yüzeyinde milyarlarca farklı şekle sahip reseptörler bulunabiliyor ve her biri farklı proteinlere bağlanmak üzere özelleşmiş oluyor. Tüm bu çeşitlilik içinde bazı T hücre reseptörleri, kaçınılmaz bir şekilde kendi vücudumuzdaki protein ve yapılarla da eşleşiyor ve buna da oto-reaktiflik deniyor. T hücrelerinin oto-reaktiflik durumu, onları zararlı hale getirebiliyor ve Tip-1 diyabet, Multipl skleroz (MS) ve romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklara neden olabiliyor" ifadelerini kullandı.
İnsan vücudunun bu sorunun nasıl çözdüğüne açıklık getiren Wahren-Herlenius, "Erken yaştan itibaren T-hücrelerimiz kemik iliğinde oluşur ve ardından timüse giderler. Burada bir testten geçerler ve zararı olan oto-reaktif T-hücreleri santral tolerans adı verilen bir süreçle ortadan kaldırılır. Uzun yıllar boyunca oto-toleransın yalnızca bu şekilde sağlandığına inanılıyordu. Ancak bazı oto-reaktif hücreler, bu süzgeçten kaçarak dolaşımımıza giriyor ve potansiyel olarak tehlike arz ediyor. Bu yılki Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü, işte bu potansiyel tehlike arz eden T-hücrelerinin nasıl denetim altında tutulduğunu ortaya koyan keşfi konu alıyor" dedi.
"Keşif, otoimmün hastalıklar için yeni tedavilerin geliştirilmesine zemin hazırlamıştır"
Nobel Komitesi tarafından yayımlanan açıklamada ise, "Keşif, yeni bir araştırma alanının temelini atmış ve örneğin kanser ile otoimmün hastalıklar için yeni tedavilerin geliştirilmesine zemin hazırlamıştır" denildi.
Altın madalya ile birlikte 11 milyon İsveç kronu ödül
Nobel ödülüne layık görülen Brunkow ve Ramsdell ABD’de, Sakaguchi ise Japonya’da bulunuyor. 1961 doğumlu Mary E. Brunkow, Washington’daki Institute for Systems Biology’de kıdemli program yöneticisi olarak görev yapıyor. 1960 Illinois doğumlu Frederick J. Ramsdell ise Kaliforniya’da kurucusu olduğu Sonoma Biotherapeutics şirketinde bilimsel danışman olarak çalışmalarını sürdürüyor. 1951 Japonya doğumlu Shimon Sakaguchi ise halen Osaka Üniversitesi’nde immünoloji üzerine çalışmalarını sürdürüyor.
Nobel Tıp Ödülü’ne layık görülen bilim insanları, İsveç Kralı tarafından takdim edilen altın madalya ile birlikte 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 1,2 milyon dolar tutarında ödül alacak.
Nobel Tıp Ödülü geçtiğimiz yıl, mikroRNA üzerine yaptıkları çalışmalar nedeniyle Victor Ambros ve Gary Ruvkun’a verilmişti.
Alfred Nobel’in vasiyeti üzerine oluşturuldu
Nobel Ödülleri, İsveçli kaşif Alfred Nobel’in "servetinin önceki yıl insanlığa en büyük faydayı sağlayanlara ödüller vermek için kullanılmasını" talep ettiği vasiyeti üzerine oluşturulmuştu.
9 Haziran 1900’de kurulan Nobel Vakfı’nın insanlığa hizmette bulunanlara verdiği ödüller, fizik, kimya, edebiyat, barış ve tıp kategorilerinde en başarılı bulunan kişi ve kuruluşlara takdim ediliyor. Bunlara ek olarak, 1968’de 300. yılını kutlayan İsveç Merkez Bankası’nın Nobel Vakfı’na yaptığı bağışla kurulan Nobel Ekonomi Ödülü de ekonomi dalında en başarılı bulunan sahiplerine teslim ediliyor. Nobel ödülü kazanan tanınmış isimler arasında Albert Einstein, Niels Bohr ve Marie Curie gibi bilim insanları, Ernest Hemingway ve Albert Camus gibi yazarlar ile Nelson Mandela ve Martin Luther King Jr. gibi liderler yer alıyor.